بازگشت
راز محبوبیت چاوز
ارسالی صمیمی ارسالی صمیمی

 

مادرید – ˈهوگو چاوزˈ رییس جمهوری ونزوئلا و پدر ˈانقلاب بولیواریˈ این کشور امریکای جنوبی عصر سه شنبه به وقت محلی  پس از یک دوره طولانی بیماری سرطان و در اوج محبوبیت در کشورش درگذشت و پیکر او با شکوه تمام روز گذشته در کاراکاس – پایتخت- تشییع شد تا روز جمعه به خاک سپرده شود.

 رییس جمهوری 58 ساله ونزوئلا در حالی درگذشت که نتوانست مراسم سوگند خود را برای چهارمین دوره ریاست جمهوری به جای آورد. او در انتخابات هفتم اکتبر – 16 مهر- در حالی که از یکسو، 14 سال حکومت کرده بود و گرفتار بیماری بود و از سوی دیگر، همه مخالفانش با حمایت کشورهای غربی علیه او متحد شده و یک نامزد واحد، (هنریکه کاپریلس) را به مصافش فرستاده بودند، در یک انتخابات تاریخی توانست بار دیگر مخالفان غربگرایش را با کسب 55 درصد آرا شکست دهد.

این پیروزی چنان قاطع و انتخابات آن، چنان شفاف بود که کاپریلس که در این انتخابات 44 درصد آرا را بدست آورده بود، در پذیرش شکست خود تردیدی نکرد و بلافاصله در پیامی با تبریک پیروزی چاوز به او نوشت:ˈمی خواهم به جنابعالی به عنوان رییس جمهوری تبریک بگویم و به شما بگویم که انشاءالله اراده ملت ما را در چنین روزی با ابهت تمام بیان کنید.ˈ

اما پرسش این است که چه رازی در رای انبوه مردم این کشور 30 میلیون نفری آمریکای جنوبی برای انتخاب دوباره چاوز به حکومت برای یک دوره شش ساله دیگر و پذیرش بی چون و چرای این شکست از جانب مخالفانش وجود داشت. مگر او برای مردم ونزوئلا چه کرده بود؟!

پاسخ این پرسش را باید در نتایج اجرای طرحی جستجو کرد که چاوز و هوادارانش آن را ˈانقلاب بولیواریˈ نام نهاده اند. این طرح از سال 1998 میلادی با پیروزی چاوز در انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا شکل گرفت و پس از اصلاح قانون اساسی این کشور در سال 1999 میلادی به مرحله اجرا درآمد.



* انقلاب بولیواری و دستاوردهای آن

انقلاب بولیواری که نام خود را از ˈسیمون بولیوارˈ قهرمان آزادیبخش آمریکای جنوبی گرفته است، یک طرح ایدئولوژیکی و اجتماعی به شمار می رود که اعتقاد دارد ملتهای آمریکای لاتین باید خود، نظام سیاسی ویژه خویش را ابداع کنند و مبتنی بر نوعی سوسیالیسم است که چاوز از آن به عنوان ˈسوسیالیسم قرن 21ˈ یاد می کرد.

اگرچه تاکنون اجزای انقلاب بولیواری چاوز بخوبی تشریح نشده و حتی هوادارانش بر سر برخی جزییات آن اختلاف نظر دارند اما محور اصلی برنامه این انقلاب بر کنترل بیشتر امور و منابع عمومی از سوی دولت با هدف توزیع ثروت در کشور، ارایه هر چه بیشتر تسهیلات از سوی دولت به توده های مردم، ملی کردن منابع و ذخایر عمومی، ممانعت از تسلط شرکت های غربی بر منابع و ذخایر اصلی کشور، دفاع از استقلال کشور و حاکمیت ملی، کمک به همگرایی هر چه بیشتر ملت های آمریکای لاتین و مخالفت با امپریالیسم آمریکا است.

نگاهی به عملکرد دولت چاوز در عرصه داخلی و خارجی بخوبی نشان می دهد اگرچه انتقاداتی به مدل حکومتی او وجود داشت، اما دستاوردها و آثار ارزنده آن برای مردم ونزوئلا از چنان وسعت و اهمیتی برخوردار بود که آنها بی توجه به مخالفت گسترده کشورهای غربی با چاوز و حتی ابتلای او به بیماری، همچنان به او اعتماد کنند و زمام اداره امور کشور را در اختیار او و یارانش قرار دهند.

مردم ونزوئلا در طول 14 سال حکومت چاوز دیده بودند که چگونه عملکرد دولت او و ˈانقلاب بولیواریˈ اش موجب کاهش فقر، گرسنگی و بیماری در کشور شده و به ارتقای سطح بهداشت، آموزش و رفاه در ونزوئلا منجر گشته است.



* ˈماموریتˈ برای فقر زدایی و رسیدگی به محرومان جامعه

یکی از دلایل مهم محبوبیت چاوز را باید در کاهش فقر در کشور جستجو کرد و تحقق این امر نیز از هنگامی میسر شد که او کنترل شرکت ملی‌ نفت ونزوئلا را بدست گرفت و از درآمدهای نفتی‌، نه برای پرکردن جیب اقلیتی کوچک از سرمایه داران کشور و شرکت های غربی (همانطور که در دولت‌های قبلی‌ اتفاق افتاده بود)، بلکه برای ایجاد زیرساخت‌های لازم و سرمایه گذاری در خدمات اجتماعی فوری و موردنیاز جامعه بهره گرفت.

بر اساس گزارش های رسمی که دولت ونزوئلا منتشر کرده است، طی 10 سال اخیر، دولت بودجه های اجتماعی را در کشور به میزان 6/60 درصد و معادل 772 میلیارد دلار افزایش داده و در طول 14 سال حکومت چاوز دستاورد‌های بسیاری در بهبود وضعیت بهداشت و درمان، کاهش فقر، ارتقای آموزش و پرورش، کاهش نابرابریها، ایجاد اشتغال، بالابردن میزان درآمد‌ها، بهبود امنیت غذایی و توسعه خدمات و پوشش‌های اجتماعی به ثبت رسانده است.

بنا به گزارش ها، ونزوئلا در حال حاضر کشوری است که کمترین میزان نابرابری را در منطقه آمریکای لاتین دارد، طوری که میزان نابرابری‌ها در دوران ریاست جمهوری هوگو چاوز 54 درصد و میزان فقر 44 درصد کاهش داشته است. به این ترتیب، در حالی که میزان فقر در سال 1996 میلادی یعنی دو سال پیش از قدرت گرفتن چاوز در ونزوئلا، 8/70 درصد بود، در سال 2010 میلادی این رقم به 21 درصد کاهش یافت و فقر حاد نیز که در سال 1996 میلادی، 40 درصد بود در سال 2010 میلادی به 3/7 درصد رسید .این ارقام طی دو سال اخیر باز هم بهبود یافته است.

خبرگزاری رسمی ونزوئلا بتازگی گزارش داد که تاکنون نزدیک به 20 میلیون نفر از مزایای برنامه های مبارزه با فقر که دولت نام آن را ˈماموریتˈ گذاشته است، بهره مند شده اند، به گونه ای که هم اکنون 1/2 میلیون نفر سالمند معادل با 66 درصد جمعیت سالخورده کشور حقوق بازنشستگی دریافت می‌‌کنند، حال آنکه ‌قبل از دولت چاوز، تنها 387 هزار نفر از آن بهره مند بودند.

برای درک بهتر رضایتمندی ونزوئلاییها باید به برنامه توزیع غذا از سوی حکومت چاوز اشاره کرد. بنا به آمارها، پیش از به قدرت رسیدن او در انتخابات ریاست جمهوری سال 1998 میلادی، 21 درصد جمعیت ونزوئلا دچار گرسنگی بود اما این کشور اکنون از یک شبکه گسترده توزیع کالاهای اساسی یارانه ای از طریق فروشگاههای مواد غذایی و سوپر مارکتها بهره می برد.

بنا به گزارش ها، در حال حاضر همچنین پنج میلیون ونزوئلایی غذای رایگان دریافت می کنند که چهار میلیون نفر از آنها کودکان مدارس هستند. شش هزار غذاخوری در سطح این کشور نیز به 900 هزار نفر افراد فقیر و گرسنه، غذا می دهند.



* افزایش تولید محصولات کشاورزی در ونزوئلا

از سوی دیگر، در حالی که سال 1980 میلادی 90 درصد محصولات غذایی در ونزوئلا از طریق واردات تامین می شد اکنون سهم این واردات کمتر از 30 درصد است. برای کمک به این روند، دولت چاوز به تولید محصولات در روستاها امتیازات و تسهیلات فراوانی داد.

اصلاحات کشاورزی و سیاست های دولت در این زمینه موجب افزایش عرضه مواد غذایی در درون کشور شده است. نتیجه همه این تدابیر، امنیت غذایی است به گونه ای که امروز میزان گرسنگی و سوءتغذیه در ونزوئلا فقط پنج درصد است و این رقم در میان کودکان که در سال 1990 به 7/7 درصد می رسید به کمتر از سه درصد کاهش یافته است.

همچنین ظرف شش سال 19 هزار و 840 نفر افراد بی خانمان در یک برنامه ویژه مورد توجه و رسیدگی قرار گرفته اند و در عمل، اکنون کودکی که در خیابان زندگی کند، در ونزوئلا به چشم نمی خورد و هر منطقه یک واحد مراقبت های ویژه دارد.



* ˈعملیات معجزهˈ برای بیماران

اقدامات یادشده و برنامه هایی که دولت ونزوئلا در این زمینه به اجرا گذاشته، به نوبه خود به تحولی اساسی در بهداشت جامعه نیز منجر شده است.

خبرگزاری رسمی ونزوئلا (AVN) اخیرا در گزارشی، کاهش مرگ ومیر کودکان از نرخ 25 در هزار در سال 1990 به 13 در هزار در سال 2010، دسترسی 96 درصد جمعیت به آب آشامیدنی سالم، افزایش شمار پزشکان از 18 پزشک برای هر 10 هزار نفر به 54 پزشک و ساخت 13 هزار و 721 درمانگاه را که نشانه افزایش 170 درصدی آن نسبت به قبل است، از جمله اقدامات و دستاوردهای دوران حکومت چاوز برشمرد.

یکی از مهمترین برنامه های چاوز در این زمینه که شهرتی جهانی دارد، اجرای برنامه ˈپزشک محلهˈ است که بر اساس آن، دولت ونزوئلا بیش از 8300 پزشک کوبایی را در 7000 مرکز درمانی در کشورش مستقر کرد تا به نیازهای اولیه درمانی مردم رسیدگی کنند. به گفته دولت، این برنامه تاکنون جان حدود 4/1 میلیون نفر را نجات داده است. علاوه بر آن، 51 هزار نفر از ونزوئلایی ها از درمان بینایی در کوبا بهره مند شدند و برنامه خدمات چشم پزشکی موسوم به ˈعملیات معجزه ˈ، تاکنون بینایی را به 5/1 میلیون ونزوئلایی باز گردانده است.

دولت ونزوئلا در قبال این برنامه که به اشتغالزایی برای پزشکان و افراد تحصیلکرده کوبایی نیز منجر شد، از همان زمان، روزانه بیش از یکصدهزار بشکه نفت خام با تسهیلات ویژه در زمینه پرداخت به دولت کوبا می دهد.

اما، اینها همه اقدامات دولت چاوز در عرصه بهداشتی نیست. او شبکه ای از داروخانه‌های عمومی را در کشور ایجاد کرد که داروها را با یارانه ای که به 34 تا 40 درصد می‌‌رسد در اختیار مردم قرار می‌‌دهند. در سال 2011 میلادی نیز 67 هزار نفر ونزوئلایی داروهای گران قیمتی را که برای 139 نوع بیماری مزمن یا خطرناک از جمله سرطان، هپاتیت، پوکی استخوان و اختلالات روانی‌ تجویز می شود، به طور رایگان دریافت کردند. طبق گزارش ها، هم اکنون 34 داروخانه ویژه برای تامین این داروها در سطح ونزوئلا وجود دارد.



* تحصیلات رایگان از مهد کودک تا دانشگاه

ونزوئلا در دوران حکومت چاوز علاوه بر ارتقای دو شاخص رفع فقر و بهبود بهداشت، شاهد ارتقای یک شاخص مهم دیگر رفاه عمومی و رضایتمندی مردم به نام ˈآموزشˈ نیز بوده است.

بنا به گزارش ها، توجه دولت به آموزش عمومی در ونزوئلا به جایی رسیده که اکنون تحصیل از مهد کودک گرفته تا دانشگاه در این کشور آمریکای جنوبی رایگان است.

نتایج عملکرد دولت چاوز که بیش از شش درصد از تولیدات ناخالص داخلی‌ را به بخش آموزش اختصاص داده، به گونه ای است که سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) پذیرفته است اکنون در ونزوئلا، بی‌ سواد وجود ندارد و ونزوئلا سومین کشور منطقه آمریکای لاتین از نظر میزان باسوادی است.

بنا به گزارش های رسمی، در حال حاضر 72 درصد کودکان ونزوئلایی از مهدکودک های دولتی استفاده می کنند. 85 درصد کودکان در سن تحصیل به مدرسه می روند و هزاران مدرسه نو و بازسازی شده در این کشور وجود دارد.

ونزوئلا همچنین دومین کشور آمریکای لاتین و پنجمین کشور جهان از نظر داشتن بیشترین شمار دانشجویان است. بنا به گزارش ها، یکی از هر سه ونزوئلایی اکنون در یک برنامه آموزشی ثبت نام کرده است.

این شرایط کار را به جایی رسانده است که به نوشته خبرگزاری رسمی ونزوئلا، نظرسنجی ها نشان می دهد ونزوئلا پنجمین کشور جهان و در سطح فنلاند است که مردم آن از زندگی خود رضایت دارند.



* برنامه ضربتی تولید مسکن و رونق اقتصادی

اما خدماتی که چاوز به مردم ونزوئلا کرد، به همین جا ختم نمی شود. او می کوشید به نیازهای مردم کشورش به بهترین شکل ممکن پاسخ دهد که نمونه آن را در حادثه سیلاب‌های ناشی‌ از بارش شدید باران در سال 2011 می توان دید که 100 هزار نفر را بیخانمان کرد. دولت پس از وقوع این حادثه، علاوه بر اینکه همه آنها را به طور موقت در ساختمان‌های دولتی اسکان داد، ظرف یک سال و شش ماه ، 250 هزار واحد مسکونی برای مردم ساخت.

او پس از آن نیز کوشید با اجرای طرح های مشابه به نیاز قشرهای محروم جامعه در بخش مسکن پاسخ دهد و در این زمینه، همچون دیگر بخشهای اقتصادی، صنعتی و علمی ونزوئلا از ظرفیت شرکت های کشورهای دوست از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز بهره فراوانی گرفته و آنها را در طرح های توسعه کشورش مشارکت داده است.

رییس جمهوری فقید ونزوئلا در زمینه های اقتصادی هم تحولات بزرگی در کشورش انجام داد و در اجرای مدل ˈانقلاب بولیواریˈ خود، با ملی کردن امور، اداره شرکت های بزرگ، منابع و ذخایر عمومی ونزوئلا را بدست گرفت. در نتیجه این سیاست ها، اکنون، اقتصاد ونزوئلا، بدهی اندکی دارد و این کشور از ذخایر نفتی و درآمدهای بسیاری نسبت به گذشته بهره می گیرد.

این در حالی است که مدل اقتصادی او با انتقاداتی بویژه از سوی کارشناسان غربی روبرو است و آنها تاکید دارند که اقتصاد ونزوئلا به دلیل وابستگی به نفت، پایداری چندانی ندارد. آنها در این زمینه به افزایش تورم در ماه های اخیر و مشکلات اقتصادی در این کشور آمریکای جنوبی اشاره می کنند.

از سوی دیگر، دولت ونزوئلا از وجود ذخایر عظیم نفتی در کشورش سخن می گوید و اطمینان می دهد که به پشتوانه آن می تواند برای سال های طولانی به اقتصاد خود سامان داده و سطح رفاه را در کشورش ارتقا دهد.

بر اساس گزارشی که دولت ونزوئلا در مارس 2011 – فروردین 1390 – منتشر کرد، میزان ذخایر نفتی این کشور به میزان 300 میلیارد بشکه نفت خام می رسد که با تولید روزانه حدود دو میلیون و 200 هزار بشکه نفت خام، این کشور به عنوان دارنده یکی از بزرگترین ذخایر نفتی جهان، آینده درخشانی از نظر اقتصادی خواهد داشت. برخی موسسات همچون پایگاه اطلاع رسانی ˈفکت بوکˈ آمریکا، میزان ذخایر نفتی ونزوئلا را 209 میلیارد بشکه نفت و ذخایر گاز آن را پنج هزار و 524 میلیارد مترمکعب برآورد کرده اند.

دولت ونزوئلا می گوید که درآمد نفت را به صورت بی برنامه و بی رویه در کشور هزینه نمی کند بلکه در 13 سال اخیر، دولت بولیواری زیرساخت های صنعتی و کشاورزی را که دولت های قبلی در طول 40 سال، آن را به فراموشی سپرده بودند، مورد توجه قرار داده و موجب شده است اقتصاد این کشور به رغم بحران مالی‌ جهانی‌ همچنان قوی و در حال رشد باشد.

یکی‌ از علائم این رشد اقتصادی، تنوع بخشی دولت در منابع تامین درآمدهای خویش است. در این زمینه، دولت ونزوئلا می گوید به همان اندازه که درآمد نفتی‌ دارد، به همان میزان نیز از محل مالیات‌ها درآمد کسب می کند زیرا در سال های اخیر، قدرت خود را در جمع آوری مالیات و تقسیم ثروت افزایش داده است و در طول یک دهه، مبلغ 251 میلیارد و 694 میلیون دلار از ناحیه مالیاتها درآمد داشته است که حتی بیش از درآمد سالانه فروش نفت است.

نتایج این تحولات اقتصادی را در یک دهه اخیر باید در کاهش بیکاری از 3/11 درصد به 7/7 درصد، دو برابر شدن افرادی که از مزایای بیمه تامین اجتماعی بهره می‌‌برند، کاهش بدهی دولتی از 7/20 درصد به 3/14 درصد تولیدات ناخالص داخلی‌ و پیدایش 50 هزار تعاونی که اقتصاد‌های محلی داخلی را تقویت کرده‌اند، مشاهده کرد.

بنا به گزارش های رسمی، اقتصاد ونزوئلا 4/47 درصد در ده سال اخیر و بطور متوسط، سالانه 3/4 رشد کرده است. موسسه ˈگلوبال فاینانسˈ و پایگاه اطلاع رسانی ˈفکت بوکˈ سیا، نیز اقتصاد ونزوئلا را با شاخص هایی نظیر میزان بیکاری 8 درصدی، بدهی عمومی دولت 49 درصد تولید ناخالص داخلی(حال آنکه این رقم در اتحادیه اروپا 5/82 درصد است) و افزایش نرخ واقعی تولید ناخالص داخلی با نرخ سرانه 13 هزار و 200 دلار توصیف می کنند. به نوشته فکت بوک، اقتصاد ونزوئلا در سال 2011 میلادی به میزان 2/4 درصد رشد داشت اما این رقم در سال 2012 میلادی از7/5 درصد هم فراتر رفت.



* وعده ای که اجل مهلت نداد چاوز آن را عملی کند

اما به رغم این دستاوردها، دولت چاوز در حل برخی مشکلات اجتماعی کشورش به ویژه مساله ناامنی موفقیت چندانی نداشت، به گونه ای که این کشور در حال حاضر یکی از ناامن ترین کشورهای جهان به شمار می رود.

گزارش رسانه های مختلف و نظرسنجی های معتبر موید آن است که بیش از 70 درصد مردم ونزوئلا، ˈناامنیˈ را بزرگترین مشکلی می دانند که این کشور از آن رنج می برد. دیده بان ونزوئلایی خشونت در این باره گزارش داد که در سال 2011 میلادی 19 هزار و 336 نفر در این کشور به قتل رسیدند که برابر با قتل یک نفر در هم نیم است. دولت چاوز نیز اگرچه از سال 2009 میلادی آمار رسمی درباره میزان خشونت در کشور را ارایه نکرده است، اما در آن سال برآورد کرد 43 نفر در هر یکصدهزار نفر از ساکنان این کشور به علت خشونت جان خود را از دست می دهند حال آنکه میانگین جهانی آن 8/8 نفر برای هر یکصدهزار نفر است.

موضوع ناامنی اجتماعی یکی از مهمترین محورهای تبلیغات انتخاباتی اکتبر گذشته در ونزوئلا هم بود و ˈکاپریلسˈ رقیب چاوز در تبلیغات خود به عنوان مهمترین نقطه ضعف دولت از آن بهره برد، اما چاوز در همان زمان به مردم وعده داد در دوره جدید ریاست جمهوری خود، این مشکل را نیز رفع خواهد کرد؛ برنامه ای که البته، اجل مهلت تحقق آن را به چاوز نداد و اکنون باید جانشینانش این آرزوی او را برآورده سازند.



* الگویی برای ملتهای آمریکای لاتین

انقلاب بولیواری چاوز همچنین از نظر سیاسی موجب مشارکت سیاسی گسترده مردم شد که در نتیجه آن، 30 هزار شورای محلی به نیازهای اجتماعی منطقه خود رسیدگی کرده و اجازه می دهند مردم نقشی اصلی را در سرنوشت خود ایفا کنند. چاوز با اینگونه سیاست ها، از محبوبیت بسیاری در میان توده های مردم کشور برخوردار بود، اگرچه مخالفانش او را به عنوان یک سیاستمدار ˈپوپولیستˈ مورد انتقاد قرار می دادند.

در مجموع، تردیدی نیست که چاوز تحولاتی اساسی در زندگی مردم و جامعه ونزوئلا پدید آورد و پیشرفت های ناشی از مدل سوسیالیستی مورد نظر او، تاثیری شگفت انگیز در همه آمریکای لاتین داشت، به گونه ای که در طول یک دهه اخیر، دولت های چپگرای هوادار و همفکر او در قریب به اتفاق کشورهای منطقه به قدرت رسیده اند و حتی کشورهایی نظیر کلمبیا که از دوستان آمریکا در آمریکای لاتین به شمار می رود، اعتراف دارند ونزوئلای چاوز عامل شتاب دهنده دموکراسی، حاکمیت ملی، توسعه اجتماعی و اقتصادی و همگرایی در منطقه بوده است.

همین اقدامات سازنده و خدمات گسترده چاوز به مردم ونزوئلا و منطقه اش بود که موجب شده است 11 کشور منطقه به احترام او، هر کدام بین سه تا هفت روز عزای عمومی در کشورشان اعلام کنند و نه فقط مردم ونزوئلا، بلکه همه ملت های آمریکای لاتین و صدها میلیون انسان آزاده، عدالت خواه و مخالف امپریالیسم در سراسر جهان با شنیدن خبر درگذشت این ˈرهبر انقلابیˈ که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، با شیوه ای ˈمشکوکˈ گرفتار بیماری سرطان شد و در نتیجه آن، جان باخت، دچار اندوه و اسف شوند.

عظمت رهبری و اقدامات چاوز موجب شد سران همه دولت های جهان و نهادهای منطقه ای و بین المللی، ˈاین رهبر بزرگˈ را تحسین کنند و به مناسبت فقدان او، به مردم و دولت ونزوئلا تسلیت بگویند.



March 7th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی